Chiny są niekwestionowanym liderem zielonej transformacji, czy chcemy czy nie. Na ich drogach jeździ np. najwięcej na świecie samochodów, skuterów i innych pojazdów elektrycznych zasilanych bateriami. Choć przynosi to korzyści ekonomiczne i środowiskowe, rodzi też poważne wyzwania. Najważniejszym z nich jest pytanie: co zrobić z bateriami, gdy te nieuchronnie się zużyją?
Niedostateczna polityka recyklingu. Szybki wzrost liczby pojazdów elektrycznych sprawił, że Chiny stały się największym producentem i konsumentem baterii litowo-jonowych. Niestety, polityka rządowa i egzekwowanie przepisów dotyczących ich ponownego wykorzystania i recyklingu nie nadążają za tym tempem. W efekcie zużyte baterie często trafiają do nieuregulowanych sieci recyklingu i „podziemnych” warsztatów, które nie są odpowiednio wyposażone, by bezpiecznie je przetwarzać. Stwarza to znaczne ryzyko dla bezpieczeństwa i środowiska.
Regulacje w toku. Dotychczas działania na rzecz uregulowania recyklingu baterii samochodowych prowadziło głównie信息和技术部 Ministerstwo Informacji i Technologii (MIIT). W latach 2018–2021 resort ten wraz z innymi instytucjami wydał kilka zestawów przepisów. Najnowszy z nich, zatytułowany《新能源汽车动力电池综合利用管理办法草案》 „Projekt środków zarządzania w celu kompleksowego wykorzystania baterii pojazdów zasilanych nową energią”, opublikowano w grudniu 2023 r. w celu konsultacji społecznych, jednak nadal nie został oficjalnie wdrożony.
Sytuacja ma się jednak zmienić. W listopadzie 2024 r. 国务院 Rada Państwa (rząd Chin) we współpracy z中国汽车技术研究中心有限公司 China Automotive Technology and Research Center Co. Ltd. (podlegającym pod 国有资产监督管理委员会Komisję Nadzoru i Administracji Aktywami Państwowymi) rozpoczęła prace nad kompleksowymi przepisami dotyczącymi recyklingu baterii litowo-jonowych.
Problem z danymi. Wiadomym jest, że pojemność baterii litowo-jonowych zmniejsza się z czasem w wyniku cykli ładowania i rozładowywania. W Chinach każdego roku sprzedaje się miliony pojazdów i rowerów elektrycznych, jednak brakuje dokładnych danych na temat liczby zużytych baterii.
Według中国新能源汽车动力电池回收利用产业协同发展联盟 China New Energy Vehicle Power Battery Recycling Industry Collaborative Development Alliance, w 2023 r. wycofano 168 tys. ton baterii (wzrost o 78,3% r/r). W 2024 r. liczba ta wyniosła 20,2 GWh, a do 2030 r. ma wzrosnąć do 148,7 GWh. Baterie te to głównie litowo-żelazowo-fosforanowe (LFP) oraz trójskładnikowe (nikiel, kobalt, mangan/aluminium).
Jednak niektórzy eksperci podważają te szacunki, twierdząc, że opierają się one na sprzedaży pojazdów i założonej żywotności baterii. 中国工业节能与清洁生产协会 China Industrial Energy Conservation and Clean Production Association przewiduje, że w 2025 r. wycofanych zostanie 370 tys. ton, podczas gdy niektóre instytucje rynkowe mówią nawet o 800 tys. ton, a nawet 1 mln ton. Brak precyzyjnych danych utrudnia firmom recyklingowym planowanie mocy przerobowych.
Obecnie zużyte baterie w Chinach przechodzą przez dwa etapy:
1. Wtórne wykorzystanie – baterie o obniżonej pojemności, ale nadal sprawne, trafiają do mniej wymagających zastosowań, np. magazynowania energii lub zasilania awaryjnego.
2. Pełny recykling – baterie są demontowane i przetwarzane chemicznie w celu odzyskania metali (niklu, kobaltu, litu) do produkcji nowych ogniw.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, każda bateria ma unikalny kod, a jej cykl życia – od producenta, przez dealera, warsztaty naprawcze, po firmy recyklingowe – powinien być śledzony w krajowej bazie danych. W praktyce jednak egzekwowanie tych zasad jest słabe, co pozwala na wyciek baterii do szarej strefy.
Biała lista a szara strefa. W 2018 r. MIIT wprowadziło tzw. „białą listę” firm zajmujących się recyklingiem baterii. Obecnie znajduje się na niej 156 podmiotów, w tym spółki zależne głównych producentów. Jednak, ponieważ umieszczenie na liście nie jest obowiązkowe, działa też wiele nieformalnych warsztatów.
Firmy z „białej listy” muszą spełniać rygorystyczne wymogi środowiskowe i bezpieczeństwa (np. odpowiednie magazyny i zabezpieczenia przeciwpożarowe), co podnosi ich koszty. Tymczasem nielegalne podmioty, działające przy niższych kosztach, oferują lepsze ceny za zużyte baterie, co utrudnia legalnym firmom konkurowanie.
Według raportu国务院发展研究中心 Centrum Badań nad Rozwojem Rady Państwa (2023), tylko ok. 25% wycofanych baterii jest przetwarzanych w oficjalnych kanałach. Nowe rozporządzenie ma na celu zaostrzenie kontroli, m.in. poprzez obowiązkowe umieszczenie na „białej liście”, co de facto zdelegalizowałoby podziemne warsztaty.
Niskie wykorzystanie baterii z recyklingu. Choć system dwuetapowego recyklingu ma maksymalizować wartość baterii, ich ponowne wykorzystanie jest ograniczone między innymi z powodów: obaw o bezpieczeństwo, wysokich kosztów (badanie stanu baterii, konserwacja), nadmiaru nowych baterii na rynku, które często są tańsze niż te z recyklingu.
Obecnie baterie z drugiego obiegu stosuje się głównie w: małych systemach magazynowania energii, zasilaniu awaryjnym stacji bazowych, stacjach wymiany baterii dla wózków widłowych i trójkołowców, latarniach ulicznych zasilanych energią słoneczną.
Chiński system regulacyjny można podzielić na trzy poziomy:
1. Normy branżowe – zapewniające zgodność praktyk.
2. Przepisy ministerialne – wydawane przez MIIT i inne resorty.
3. Ustawy i rozporządzenia rządowe – najwyższy poziom, np. akty prawne Rady Państwa.
Przedstawiciele branży uważają, że bardziej rygorystyczne przepisy mogłyby stworzyć uczciwsze warunki konkurencji. W projekcie z grudnia 2023 r. zaproponowano, by producenci baterii i pojazdów byli odpowiedzialni za recykling. Kluczowe jest też znalezienie równowagi między nadzorem a zachętami (np. ulgami podatkowymi), aby recykling stał się opłacalny długoterminowo.
Chiny stoją przed ogromnym wyzwaniem związanym z gospodarką zużytymi bateriami. Choć wprowadzane są nowe regulacje, ich skuteczność zależeć będzie od egzekwowania przepisów i współpracy między rządem, branżą a konsumentami. Bez tego nawet najlepsze rozwiązania prawne mogą okazać się niewystarczające w walce z szarą strefą i zagrożeniami środowiskowymi.
PS. Już po napisaniu tego tekstu znalazłem informacje, że zespół naukowców z 中南大学Central South University, 贵州师范大学Guizhou Normal University, i 国家先进储能材料工程研究中心 National Engineering Research Center of Advanced Energy Storage Materials w Chinach opracowało rewolucyjną technologię odzyskiwania surowców ze zużytych baterii pojazdów elektrycznych. Wyniki są po prostu niezwykłe: wskaźniki odzysku wynoszą 99,99% dla litu, 96,8% dla niklu, 92,35% dla kobaltu i 90,59% dla manganu. Osiągnęli to w procesie trwającym 15 minut. Wyniki badań zostały opublikowane w Journal of the German Chemical Society 18 lutego 2025 r.
安 基19.07.2025中国Chiny, 上海ShangHai
己丑, 廿五日, 癸未, 六月, 乙巳蛇,四千七百二十三年 (Chn:25.06.4723)